Ślad po marzeniu. Tekst kuratorski

Agnieszka Wolny-Hamkało

Pojęcie rozczarowania opisuje emocję wywołaną przez bolesną konfrontację z rzeczywistością. To moment, kiedy nasza wiedza, wiara lub nadzieja okazują się chybione. Nasze obliczenia zawiodły i właściwie można się z nas śmiać: nie udało się, staliśmy się ofiarami własnej naiwności. Czar to iluzja, magiczna nakładka na rzeczywistość, rozczarowanie to zawód, zranienie, żałoba po marzeniu.

Zygmunt Bauman opisując Weberowskie odczarowanie świata podkreślał, że skupianie się na tym, co dotykalne, „w zasięgu dłoni, bez oglądania się na boki” przyniosło duchowe spustoszenie. A socjolog Krzysztof Konecki pisał, że odczarowanie świata dotyczy także miłości. I cytował Basho: „W tej okolicy / wszystko, co wzrok obejmie / takie jest chłodne”. Jak w filmie Eden Auerbach Ofrat Scapegoat, na którym obserwujemy postać z głową kozy. Postać w białym ubraniu pokrywa pustą, monochromatyczną przestrzeń wokół siebie czerwoną farbą. Scena jest opresyjna przez swoją dziwaczność i mroczną symbolikę, odwołującą się do tego, co zwierzęce oraz do siły rytuału – pokazuje czynność beznadziejną. Próba zmiany otoczenia jest skazana na niepowodzenie. Film Michaela Lyonsa Auto-repair pokazuje obraz starego świata, film z przeszłości. Puszczone w zwolnionym tempie zdjęcia z charakterystycznym terkotem przywołują wspomnienia z dzieciństwa, dokumentowanego na starych taśmach i negatywach. Brudy, rysy, migające światło, sepia – to narzędzia do wzbudzania nostalgii, opowieść o czasie i utracie.

Z kolei Alpha ironicznie nawiązuje do estetyki new age i coachingowych filmów w stylu Amwaya. W tej pracy Constantina Hartensteina jaskrawe kolory i hipnotyczny, sugestywny głos z offu zagrzewają do walki o pozycję społeczną i status odbiorcy. To komentarz do kultury narcyzmu i kultu ego, gorzki żart z pomysłu, że człowiek to doskonały projekt, który można dowolnie stymulować. Rozczarowanie kryje się w rewersie tego obrazu. W domyśle – człowiek to pełna słabości, śmiertelna, irracjonalna istota, której los nie zawsze zależy od niej samej.

Reign of Silence – piękny, estetycznie doskonały obraz Lukasa Marxta zestawia zakreślającą kółka małą motorówkę z majestatycznością gór i jeziora. Technologia ma wobec natury status czegoś błahego, co straciło moc sprawczą, nawet w wyobraźni jej wyznawców. Oto koła na jeziorze rozpraszają się i ślad po motorówce ulega zatarciu. Krajobraz pozostaje nietknięty.

W programie o rozczarowaniach znalazły się też dwa filmy bardzo dowcipne. To History Lessons Meliti Kontogiorgi i świetny The Shadow of Your Smile Alekseia Dmitrieva. Pierwszy opowiada o rozczarowaniu kanonem sztuki, ustalonym przez beneficjentów systemu i instytucje. Drugi mówi o porno jako o marzeniu: o ucieczce od cierpienia, świecie nieustającej przyjemności, miłości, w której uprzedmiotowienie to tylko atut. A przecież porno to oszustwo, zawsze jedynie historia o rozczarowaniu, nawet jeśli na końcu czeka nas happy end.

I wreszcie ostatni film, ustawiony w kontrze do pozostałych: Light Defense Sasy Tatic – praca pokazująca dla odmiany coś prawdziwego: prawdziwe emocje i ból. To intensywna, poruszająca rzecz o determinacji i cierpieniu, o dawaniu drugiej szansy w nieskończoność.