Ciało i ekonomia. Tekst kuratorski

Piotr Choromański (IP Group)

Źródłosłów słowa ekonomia – oikos (dom) i nomeus (człowiek, który zarządza), wskazuje na nierozłączność człowieka i miejsca. W obliczu kulturowych przemian to pierwotne znaczenie uległo jednak całkowitemu przeobrażeniu. Transformacja ta wciąż trwa, hołdując źródłowej zasadzie o nieskończoności potrzeb ludzkich i dostosowując się do zmian kulturowych. Weryfikacja procesów ekonomicznych zachodzi także w sztuce.

Emisja globalna, w której funkcjonuje człowiek-receptor, to w pewnym sensie reprezentacja natury. Jeśli przyjmiemy, że wszystko, co człowiek stworzył i planuje stworzyć, jest jego emisją indywidualną, będzie to reprezentacja kultury. Człowiek-receptor pragnie wpływać na emisję globalną poprzez emisję indywidualną. Podlega obu.

Artysta Arash T. Riahi w swojej pracy That As Been Bothering Me The Whole Time rysuje obraz postaci zniewolonej w obszarze kultury. Posługując się rodzajem pisma obrazkowego zawartego w pantomimicznej choreografii opowiada o nienaturalności rzeczywistości względem naszych potrzeb. Ten obraz re-definiuje teraźniejszość, kamera wideo staje się receptorem i źródłem emisji. Montaż zarejestrowanego fragmentu rzeczywistości poszerza obraz i zmienia jego znaczenia, daje możliwość jego spowolnienia, przyspieszenia i przywołania jego wizji z czasu – z przeszłości lub przyszłości. Podobnie, jak w pracy As To Posterity Mariny Goti, która eliminując człowieka z jego siedliska – miasta, preparuje zawartość rejestracji wideo i nadaje jej nową treść. Miasto staje się tu gigantyczną rzeźbą, pozbawioną swojej pierwotnej funkcji. Pojęcie bezdomności ulega odwróceniu. Oliver Ressler przyjmuje bezkompromisową pozycję wobec realiów gospodarki rynkowej. Narrator w jego pracy The Visible and the Invisible przyjmuje postawę opiekuńczą wobec człowieka, który podlega niszczącym procesom globalnej gospodarki. Posługuje się refleksyjną formą krytyczną i, podobnie jak dzisiejsza automatyka finansowa, opisuje zjawiska bezosobowo. Artysta racjonalizuje, analizuje i nie negocjuje. Postawa krytyczna wobec globalnej ekonomii, tak często występująca we współczesnej sztuce, jest naturalnym procesem obronnym wobec zagrożenia bezwzględną polityką ekonomiczną. Globalny rozwój technologii dziś jest już tematem wywołującym jednocześnie entuzjazm i obawę. Od czasów rewolucji przemysłowej trwa masowe zastępowanie człowieka w procesach produkcyjnych, które nadal jest aktywnym kierunkiem rozwojowym gospodarki. Komunikujące się w różnych językach i wyposażone w zdolności mimiczne roboty stanowią już dzisiaj wyłączną obsługę hotelu Henn-na w Nagasaki w Japonii, podobnie jak  prowadzone przez Amazona pierwsze pozytywne testy dronów jako środków transportowych do dostarczania przesyłek, są częścią obowiązującej rzeczywistości. Rozwój technologii, w szerokim planie zakłada wyłączenie ciała na rzecz skuteczniejszego automatu. Rozwiązania, będące do niedawna wizją przyszłości, wzbudzają nasz entuzjazm ale także strach przed wykluczeniem żywego człowieka. Johanna Schmeer w pracy Bioplastic Fantastic – Between Products And Organisms przedstawia perwersyjną ekscytację współczesnymi syntetykami. Tworzy estetyczną formę, karmi zmysły, wprowadza w stan zakłopotania operując nowym biodegradowalnym budulcem naszej teraźniejszości i przyszłości. Zadaje pytania odnoszące się wprost do percepcji odbiorcy. Odczarowując syntetyk z naszej awersji wobec niego, zaprasza do kontaktu z czystą formą. Prezentowane przez artystkę innowacje materiałowe są wynikiem poszukiwań ekwiwalentów w substancji nieożywionej. Nieustannie poszukujemy lepszych rozwiązań, przeprowadzamy eksperymenty, ryzykujemy. Gdzie jest ciało w tej ekonomii? Wydaje się, że ciało jest biologicznym naczyniem naszego mózgu. Człowiek stwarza sobie możliwości przedłużenia ciała nadając mu dodatkowe, opierające się na technologii. funkcjonalności. Jeśli więc we współczesnej ekonomii ciało to mózg, utrzymywany przez sprawny organizm, to zasadne stają się pytania o jego przyszłość. Czy zatem człowiek ułomny posługujący się empatią, spontaniczny i uduchowiony nie jest konkurencją wobec założeń kierunku rozwojowego świata dzisiejszej ekonomii, podobnie jak robotyka i biotechnologia w zakresie „doskonalenia” człowieka są podstawą współczesnej eugeniki? Agata Kus i Marcin Świetlicki w archiwalnym filmowym zapisie Kochałem ją bardzo uwydatniają wzruszający moment wyznania miłości i żalu. W krótkim fragmencie  przywołują psychologiczne zagadnienie lęku egzystencjalnego. Seoungho Cho w pracy B1 zestawia obrazy ciała ludzkiego w sekwencyjne ciągi. W dynamicznym montażu autor prezentuje studium anatomiczne kończyn. Podczas podróży do Nepalu zarejestrował ciało  zatrzymane, ciało jogina w odmiennym stanie świadomości. Artysta pokazuje ciało jako konieczne do egzystencji, lecz zmierzające do rozkładu, ciało, które uchwycone w głębokiej medytacji, paradoksalnie zdaje się nie posiadać fizycznych ograniczeń. Praca prowokuje do  fundamentalnych pytań o sens naszej egzystencji.

Jeżeli w tym kontekście przyjmiemy, że kierunkową cywilizację zachodnią będzie reprezentować linia, a znakiem wschodniej, obszarowej będzie okrąg, będziemy mogli zaobserwować rodzaj polaryzacji kulturowej. Przyjmuje ona często postać obu tych figur geometrycznych, a reprezentowana jako spirala staje się hybrydą – znakiem obu kultur. Eve Luckring w pracy The Junicho Video—Renku Book posługując się konwencją wideo-pamiętnika opartego na formie japońskiej poezji renku, otwiera wiele obszarów które rejestrują także taką hybrydową rzeczywistość. W dwunastu poetyckich rozdziałach artystka integruje obraz i tekst tworząc video frazy. Podróżując z wnętrza ciała, poprzez różnorodność kulturową do szerokiego świata natury posługując się kontrastem tworzy szeroką paletę porównań i esencji znaczeń. Tworzy wideo-kolaż, który w połączeniu z tekstem buduje komplementarną impresję rzeczywistości. Shuai Cheng Pu w wideo animacji Consciousness Spin Project prezentuje rodzaj zapisu wrażeń multi-rzeczywistości w ciągu schizofrenicznych omamów. Somnambuliczna wizja, pętla nieskończoność staje się także polemiką ze śmiercią.

Sztuka mediów, jako metoda obserwacji zjawisk z użyciem narzędzi recepcyjno-emisyjnych , daje możliwość wielopłaszczyznowej analizy. Artysta, lokując obrazy i znaczenia w zbliżeniach i dystansie do natury oraz w kontraście kulturowym, dekomponuje je. Składając obrazy, słowa i dźwięki, tworzy unikatową narrację rzeczywistości. Zawęża i poszerza przestrzeń, operując prawdą i fikcją ma możliwość zmiany paradygmatu. Sztuka staje się niedookreślona, a więc wolna.