Ingeborg Reichle. Sztuka, nauka i społeczeństwo: kiedy sztuka staje się zinstytucjonalizowaną praktyką społeczną

Abstrakt

W ostatnich latach coraz więcej wystaw  i instalacji SciArt  organizuje się w uznanych instytucjach i miejscach historycznych, takich jak zbiory muzealne historii medycyny. Po części wynika to z chęci poszukiwania nowych koncepcji upowszechniania w sposób wielokierunkowy nauki wśród szerszego grona odbiorców. W pierwszej części mojego wystąpienia, chciałabym podać cztery przykłady takich tendencji. Są to najpierw dwie wystawy artystów zajmujących się najnowocześniejszymi technologiami z dziedziny nauk przyrodniczych, którzy wykorzystują takie techniki i metody jak manipulacja ludzkim DNA, produkcja organizmów transgenicznych, czy też medyczne technologie regenerujące, takie jak tworzenie sztucznych organów za pomocą bio-drukowania w 3D. Praktyki te wywołują kluczowe pytania dotyczące praw autorskich do materiału biologicznego i obserwacji genetycznych (Reiner Maria Matysik, jenseits des menschen / beyond humans, 2010–2011, Berlin, oraz Lynn Hershman Leeson, The Infinity Engine, część retrospektywy Civic Radar, 2014–2015, Karlsruhe). Kolejne przykłady to dwie wystawy artystów zajmujących się kwestiami środowiskowymi oraz aktywizmem ekologicznym na temat, na przykład, zanieczyszczenia plastykiem czy masowego wymierania gatunków (Brandon Ballengée, Augures d’Innocence. Survey of Selected Works, 2013, Chamarande, Francja, oraz Pinar Yoldas, An Ecosystem of Excess, 2014, Berlin).

W drugiej części swojego wystąpienia chciałabym przedstawić zarys niektórych konsekwencji, wobec których stają artyści i instytucje sztuki w sytuacji, gdy projekty SciArt muszą wykazać się „wartością społeczną” w celu uzasadnienia swego bytu i by mogły być wykorzystane jako nowa forma praktyki upowszechniania nauki. Podczas gdy w latach 70. i 80. ubiegłego wieku projekty/aktywiści SciArt czerpali inspiracje z ruchów kontrkulturowych, swą praktykę prowadząc w sposób antyinstytucjonalny, w chwili obecnej stajemy w obliczu sytuacji, w której tak artyści, jak i instytucje sztuki są pod presją „produkcji” kontekstów i projektów artystycznych o „wartości społecznej” w celu upowszechniania złożonych zagadnień z dziedziny nauki i innych. Jakie implikacje wywołuje tego rodzaju zmiana postrzegania statusu sztuki, gdzie sztuka staje się w coraz większym stopniu „praktyką społeczną”?

prof. dr Ingeborg Reichle (DE) jest historyczką sztuki i teoretyczką kultury, piszącą na temat sztuki współczesnej, nowych technologii, nowych mediów, ze szczególnym uwzględnieniem biotechnologii oraz sztucznego życia. Mieszka w Berlinie. Od 2014 roku jest profesorem goszczącym FONTE w Instytucie Historii i Teorii Kultury Uniwersytetu Humboldta w Berlinie. W latach 2005 – 2011 piastowała funkcję badacza w Berlińsko-Brandenburskiej Akademii Nauk w Berlinie, gdzie pracowała nad kulturą wizualną i współpracą sztuki z nauką. W 2004 r., otrzymała tytuł doktorski na Uniwersytecie Humboldta w Berlinie za obronioną pracę pt. Sztuka w erze technonauki; inżyniera genetyczna, robotyka i sztuczne życie w sztuce współczesnej, która została opublikowana po niemiecki w 2005 r., po angielski zaś w roku 2009 przez wydawnictwo Springer Wiedeń / Nowy Jork. W roku 2013 ukończyła pracę habilitacyjną pt. Bilderwissen – Wissensbilder. Zur Gegenwart der Epistemologie der Bilder, także na Uniwersytecie Humboldta. W 2010 roku była kuratorką wystawy BioArt  jenseits des menschen – beyond humans w berlińskim Muzeum Historii Medycyny w Charité. Od 2000 roku jest wykładowczynią i profesorem goszczącym w szeregu instytucji międzynarodowych, w tym w School of Visual Arts z Nowym Jorku, na Wydziale Biologii Massachusetts Institute of Technology (MIT) w Bostonie, w Life-Science Lab, Niemieckim Centrum Badań nad Rakiem w Heidelbergu, w Timbusu College na Narodowym Uniwersytecie w Singapurze, w SymbioticA w School of Anatomy, Physiology and Human Biology na University of Western Australia, w School of Creative Media, City University w Hong Kongu, w Państwowym Uniwersytecie im. Łomonosowa w Moskwie oraz w National Autonomous University of Mexico, w Mexico City w Meksyku.